Paczków
Paczków i jego okolice wyróżniają się ciekawymi zabytkami kultury i licznymi walorami przyrodniczo-krajoznawczymi, m. in. Zróżnicowaną rzeźbą terenu, sąsiedztwem dwóch zbiorników wodnych (Jezioro Otmuchowskie i Zalew Paczkowski) oraz bliskością Kotliny Kłodzkiej.
Od niepamiętnych czasów Paczków nazywany jest „Polskim Carcassonne”, a to z uwagi na znakomicie zachowany pierścień murów obronnych, które okalają jego centrum. Miasto idealnie zachowało swój historyczny charakter i kusi turystów wieloma świetnie zachowanymi zabytkami oraz przepełnionym średniowieczną tajemniczością klimatem.
Gmina Paczków liczy niewiele ponad 13 tys. mieszkańców, z których ok. 8 tys. mieszka w mieście, a ok. 5 tys. w 12 sołectwach (Dziewiętlice, Frydrychów, Gościce, Kamienica, Kozielno, Lisie Kąty, Stary Paczków, Ścibórz, Trzeboszowice, Ujeździec, Unikowice, Wilamowa). Powierzchnia gminy wynosi niespełna 80 km2, co sprawia, że Gmina Paczków jest jedną z mniejszych gmin Opolszczyzny.
Od listopada 2012 roku staromiejski zespół ze średniowiecznym systemem fortyfikacji w Paczkowie widnieje na liście Pomników Historii. Ścisłe centrum Paczkowa z charakterystycznym układem urbanistycznym oraz idealnie zachowanym , naszpikowanym basztami i wieżami bramnymi pierścieniem murów obronnych zostało tym samym oficjalnie uznane za jeden z najcenniejszych zabytków w Polsce.
Mury obronne z XIV wieku
Bardzo dobrze zachowane średniowieczne mury obronne miejscami wysokie na 7 metrów, zbudowane z kamienia łamanego, otaczają miasto regularnym owalem o długości 1200 metrów. To właśnie dzięki murom obronnym Paczków znany jest jako „polskie Carcassonne”. Dawniej mury sięgały 9 metrów. W ich ciągu osadzone były baszty łupinowe, z których do dziś przetrwało 19 (dawniej było ich 24). Ich wygląd jest różny – niektóre sięgają wysokości murów obronnych, inne wyraźnie je przewyższają. W wielu z nich dobrze zachowały się liczne otwory strzelnicze. Naprawy i gruntownego uporządkowania miejskich fortyfikacji dokonano w XIX wieku. W 1846 r. zburzono pozostałości muru zewnętrznego, a rok później rozebrano budynki i mosty bramne oraz zasypano fosę miejską, tworząc na jej miejscu planty miejskie.
Od lipca 2013 roku przy Bramie Nyskiej dostępna jest trasa spacerowa po koronie muru obronnego. Mierząca niespełna 80 metrów zadaszona drewniana galeria widokowa pozwala nie tylko przespacerować się po murze, wspiąć się na ganki strzelnicze czy zwiedzić hurdycję, ale przede wszystkim poczuć się jak prawdziwi średniowieczni wojowie, którzy przed wiekami strzegli paczkowskiego grodu.
Cztery bramy i trzy wieże
Elementami zachowanych obwarowań Paczkowa są także trzy wieże bramne – Wrocławska, Kłodzka i Ząbkowicka – oraz brama Nyska.
Pierwsza z nich, ulokowana przy ulicy Wrocławskiej, jest najstarsza i najpotężniejsza – mierzy około 23 metry. Mocno zniszczona w pierwszej połowie XV wieku, została odbudowana w 1462 roku. Ustawiono wówczas przy niej pręgierz, czyli „słup hańby”, przy którym wystawiano przestępców, wymierzając im zazwyczaj karę chłosty. W zwieńczeniu wieży dojrzeć można charakterystyczny krenelaż ze strzelnicami.
Wieża Bramy Kłodzkiej znajduje się na zamknięciu ulicy Narutowicza. Pochodzi z przełomu XIV i XV wieku, a w kolejnym stuleciu została znacznie podwyższona. Strzegła miasta przed ewentualnym nadejściem wroga od stron Czech. W okresie renesansu otrzymała attykę w kształcie rybich ogonów. Według podań, była to „wieża głodowa”, do której trafiali skazani na śmierć rzezimieszki.
Bardzo zbliżona wyglądem do Wieży Kłodzkiej jest kolejna wieża, strzegąca Bramy Ząbkowickiej (podobna attyka, ale brak murowanego ostrosłupa), znajdującej się przy ulicy Sikorskiego. Wieża, zwana również „Łaziebną”, powstała na przełomie XIV i XV w., a swoją drugą nazwę zawdzięczająca bezpośredniemu sąsiedztwu z dawną łaźnią miejską.
Brama miejska przy ulicy Wojska Polskiego zwana jest Nyską i prowadzi z miasta w kierunku Nysy. Powstała w 1573 roku, a strzeże jej potężna baszta łupinowa. W 1778 roku brama została zamurowana, ale już w 1819 roku ponownie ją otwarto.
Kościół parafialny pw. św. Jana Ewangelisty
Monumentalny kościół góruje ponad miastem i zwraca uwagę potężną wieżą i charakterystycznym wykończeniem dachu w formie tzw. „jaskółczych ogonów”. Ta potężna budowla uchodzi za najsłynniejszy kościół warowny w Europie Środkowej i książkowy przykład gotyckiej architektury sakralnej.
Kościół, jak głosi tradycja, zbudowano w miejscu rozebranej drewnianej świątyni. Budowę rozpoczęto w 1350 roku (trwała około 30 lat), a jej promotorem był najprawdopodobniej biskup Przecław z Pogorzeli panujący w latach 1341-1376. W XVI wieku, w obawie przed tureckimi najazdami, kościół przebudowano i ufortyfikowano, nadając mu funkcję obronne.
Wewnątrz świątyni zachowały się cenne zabytki: rzeźby (m.in. działa dłuta Wita Stwosza), neogotycki ołtarz, XIX-wieczna ambona oraz zabytkowa studnia, zwana „tatarską”.
Szczególną uwagę zwracają także sklepienia świątyni, które znakomicie ilustrują bogactwo gotyckich rozwiązań różnorodnych form i typów. Główną nazwę przesklepiają formy gwiaździste, nazwy boczne posiadają sklepienie trójpodporowe, a w prezbiterium występują rzadko spotykane na Śląsku sklepienie sieciowe. W jednej z kaplic znajduje się bardzo rzadki wariant sklepienia gwiaździstego. Przegląd ten uzupełniają także kolebkowo-krzyżowe sklepienia w kruchtach.
Muzeum Gazownictwa
Muzeum Gazownictwa mieści się na starych budynkach gazowni która, wybudowana w roku 1902, dostarczała gaz dla potrzeb miasta do połowy roku 1977. Obecnie teren gazowni w całości przeznaczono na skansen gazownictwa. Stanowi on jedyny w Polsce obiekt, gdzie zachowały się w całości urządzenia do produkcji gazu miejskiego. W muzeum prezentowana jest pełna gama różnorodnych urządzeń gazowych stosowanych w gospodarstwach domowych. Szczególną atrakcję stanowi unikalna kolekcja gazomierzy – najstarsze pochodzą z ubiegłego wieku.
W 2007 roku zakończyła się gruntowna modernizacja Muzeum, która przekształciła teren ekspozycyjny w niezwykle nowoczesne centrum muzealno – wystawienniczo –szkoleniowe, łączące w sobie tradycję z technologicznymi nowinkami. Interaktywne wystawy znakomicie pokazują historię gazu domowego i przemysłowego, poszerzając wiedzę odwiedzających na ten temat.
Ratusz
Paczkowski ratusz powstał w połowie XVI wieku, jednak był wielokrotnie przebudowywany, dlatego oryginalny renesansowy charakter zachowała do dziś jedynie wieża ratuszowa, której budowę ukończono najprawdopodobniej w 1552 roku.
Jest ona jedną z najlepiej zachowanych wież renesansowych na Śląsku i stanowi znakomity punkt widokowy, z którego roztacza się widok na panoramę całego miasta.
We wnętrzu wieży znajduje się zabytkowy mechanizm zegarowy wyprodukowany w 1858 roku przez Carla Weissa, uznanego zegarmistrza z Głogowa.
Obecny budynek ratusza pochodzi z pierwszej połowy XIX wieku i zgodnie z tradycją jest siedzibą władzy samorządowej. Wewnątrz budynku znajduje się piękna, zabytkowa sala posiedzeń rady miejskiej.
Kamienice w Rynku
Plan ścisłego centrum Paczkowa jest jakby przerysowany z podręcznika średniowiecznych urbanistów – tak symetryczny i wybitnie funkcjonalny układ przestrzenny miasta jest prawdziwą rzadkością. Nawet siatka prostopadle krzyżujących się ulic przejawia walory obronne – celowo zawężone wloty ulic w narożnikach rynku ułatwiały zabarykadowanie i obronę serca Paczkowa.
Zabudowa Rynku utrzymana jest w dawnych proporcjach i układach budynków. Rynkowe kamienice reprezentują styl renesansowy, barokowy, klasycystyczny, a nawet gotycki. Najstarsze z nich pochodzą z ok. 1500 roku.
To właśnie z XVI wieku mieszkańcy Paczkowa zaczęli zamieniać swoje drewniane domy na budynki murowane. Kilka rynkowych kamienic po dziś dzień, mimo wielokrotnych zmian, zachowało renesansowe kształty. Miejska architektura centrum Paczkowa jest spójna, ale nacechowana zauważalnym brakiem przepychu. Do najcenniejszych zabytków należy m.in. okazały dom przy Rynku 33, gdzie zachowało się gwieździste gotyckie sklepienie czteroprzęsłowego przyziemia. Najokazalszym przykładem renesansowych kamieniczek jest dom nr 35, zbudowano go około 1500 roku. Posiada on trójosiową fasadę z bogato zdobionymi szczytami zachowanymi w niezmienionej formie oraz oknami, które zachowały profilowane obramienia okienne.
Legendarny Dom Kata
Owiany licznymi legendami budynek jest, obok murów obronnych i kościoła warownego, głównym symbolem Paczkowa. Dom Kata to budynek o charakterystycznym wyglądzie, wzniesiony metodą muru pruskiego, stojący niedaleko rynku, tuż za Bramą Nyską. Powstał w XVIII wieku i według podań mieszkał w nim paczkowski kat z rodziną. Przemawia za tym także jego usytuowanie w pobliżu cmentarza i pierwszej szubienicy. Legenda głosi, że w samym Paczkowie oprawca nie wykonywał wyroków, bo zostałby zlinczowany przez mieszkańców. Obecnie w gruntownie wyremontowanym Domu Kata swoją siedzibę ma paczkowskie Centrum Informacji Turystycznej. Na pierwszym piętrze Domu Kata przygotowana została wystawa zabytkowych przedmiotów, dokumentów, starodruków, naczyń, fotografii, widokówek i strojów z przeszłości Paczkowa. W drugim pomieszczeniu udostępniona jest „Izba Kata”, czyli swoisty mini skansen rekonstruujący izbą mieszkalną paczkowskiego oprawcy.
Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy
Budowę tego kościoła rozpoczęli w 1902 roku protestanci. Pierwsi członkowie tej grupy wyznaniowej trafiali do Paczkowa już w 1791 roku, jednak dopiero na początku XX wieku wybudowali swoją świątynię. Kościół został zaprojektowany przez Bernarda Nimptscha i jest przykładem budowli w stylu neogotyckim. Ta zbudowana z wypalanej cegły świątynia należy obecnie do oo. Redemptorystów.
Winnica Hople
W 2005 roku nie opodal Rynku powstała 5 – hektarowa winnica. Warunki do uprawy winorośli idealne – optymalne nachylenie zbocza, dobra gleba, lekka piaszczysta ziemia z grubszym rumoszem kwarcowym, łagodne zimy i ciepłe lata. Hoduje się tu odmiany białe: Kerner, Kernling, Pinot Blanc, Pinot Gris, Siegerrebe, Chardonnay, Traminer, Riesling, Johaniter, Seyval Blanc oraz czerwone: Pinot Noir (cztery klony), Acolon, Cabernet Cortis, Regent i Rondo. Pierwsze roczniki win z Paczkowa degustowane w gronie znawców uzyskały wysokie noty. U podnóża winnicy, tuż obok zabytkowej stodoły z XVIII wieku, stoi jeszcze bardziej zaawansowana w latach zabytkowa obora. W tym odrestaurowanym budynku znajduje się winiarnia oraz pomieszczenia gdzie produkowane są wina.
Zalew Paczkowski
Powstały w 2002 roku Zalew Paczkowski jest popularnym wśród miłośników wędkarstwa źródłem przeróżnych gatunków ryb. Wędkarze mają tu w czym przebierać, bo Zalew jest pełen niemal wszystkich rodzajów ryb rzecznych, występujących w Nysie Kłodzkiej – od brzany i klenia, poprzez płocie, leszcze i sandacze, aż po drobne okonie, szczupaki i rekordowej wielkości karpie. Ten ostatni gatunek, reprezentowany tu licznie przez prawdziwe „kolosy”, coraz częściej sprowadza w te rejony Opolszczyzny miłośników „karpiowania”, m.in. uczestników Dolnośląskiego Pucharu Karpiowego.
Urokliwy krajobraz; spokojna, wręcz sielankowa okolica oraz niezwykłe bogactwo środowiska naturalnego czyni teren wokół zbiornika niezwykle atrakcyjnym. Malowniczo położony Zalew Paczkowski kusi miodników długich spacerów i malowniczych wycieczek rowerowych brzegiem zbiornika. Szczególnie warta uwagi jest „Ptasia Wyspa” zamieszkiwania sezonowo przez rzadkie gatunki ptactwa wodnego, m.in. czaple siwe, mewy czarnogłowe, bączki, łabędzie, perkozy, kaczki, rybitwy i płaskonosy.
Do położonej nad brzegiem Zalewu wsi Kozielno powoli dociera branża turystyczna – powstają pomysły turystycznego zagospodarowania pobliskich terenów oraz pierwsze gospodarstwa agroturystyczne. Korzystają z nich nie tylko zjeżdżający w te okolice z całej Polski wędkarze, ale również zapaleni grzybiarze, którzy późnym latem i jesienią chętnie „buszują” po pobliskich lasach.
Basen miejski
W okresie letnim w Paczkowie działa odkryty basen miejski (ul. Jagiellońska). Na terenie obiektu można skorzystać z brodzika dla najmłodszych, dużego basenu połączonego z otwartą zjeżdżalnią wodną składającą się z dwóch torów: jednego mierzącego 60m oraz drugiego składającego się z 3 rynien otwartych o dł. 15m. Basen Miejski został wyremontowany dzięki środkom pozyskanym z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Opolskiego na lata 2007-2013. Całodzienny pobyt na kąpielisku miejskim to wydatek rzędu 6 zł (dla dorosłych), 4 zł - bilet ulgowy, bilet rodzinny (2+2, 2+3) - 15 zł. W sezonie letnim basen czynny jest codziennie od poniedziałku do niedzieli od godz. 11:00 do 19:00.
Javornik
Historycznie miasto leży na terenie Dolnego Śląska. Nad miastem góruje zamek Jánský Vrch, wybudowany przez piastowskiego księcia Bolka I w porozumieniu z biskupem wrocławskim Janem Romką dla strzeżenia Śląska przed czeskim królem Wacławem I i wykorzystywany później jako letnia siedziba biskupów wrocławskim. Na miejscowym cmentarzu pochowano w 1945 roku arcybiskupa wrocławskiego kardynała Adolfa Bertrama. Pogrzebano go w grobie biskupa Josepha Hohenlohe, a w 1991 przeniesiono do katedry we Wrocławiu. Jest partnerem miasta Otmuchów.
Kościół Trójcy Świętej
Kościół Trójcy Świętej jest drugą najważniejszą dominantą miasta i strefą zabytków miasta wzdłuż Jánské Vrch Château. Jest to budynek o barokowym pochodzeniu według projektu konstruktora M. J. Kleina w latach 1716-1718. Miasto należało do dzielnicy parafialnej dzisiejszego kościoła cmentarnego św. Krzyże w wiosce Javornik. Mieszkańcy aż do początku XVIII wieku mieli mały kościół św. Valentina. Zmiana nastąpiła wraz z nadejściem Gottfrieda Józefa Lorenza, pastora nowego kościoła i kościoła parafialnego. W 1715 r. Został wybrany nowy budynek. 29 lipca 1725 r. Kościół konsekrowano. Lorenz Loritz zmarł w 1733 roku i został pochowany pierwszy w krypcie kościoła. Ogień miasta w 1825 roku zniszczył wieżę i część dachu oraz krzak z organami. Naprawy zostały wykonane przede wszystkim tymczasowo, a obecny wygląd został wydany w 1866 roku przez mistrza stolarstwa Javornik i konstruktora Alois Utner.
Zamek Jánský Vrch
Na dzisiejszy wygląd zamku miały znaczny wpływ przebudowy za biskupa Hohenlohe-Waldenburg-Barnsteina z przełomu XVIII i początku XIX wieku. Doszło do przebudowy dziedzińca (dolnego i zewnętrznego), przemieszczenia głównej bramy do południowo-zachodniej części rozszerzonego zewnętrznego dziedzińca oraz usunięcia różnych dobudówek, do założenia dolnego parku, centralnego parku i ogrodu ozdobnego oraz wybudowania obiektów gospodarczych i mieszkań dla pracowników. Przebudowa przebiegała również za czasów późniejszych biskupów. Biskupi wrocławscy byli właścicielami zamku do 1945 roku a w 1984 roku, po rozliczeniu czeskiego i polskiego kościoła, zamek przeszedł na własność czechosłowackiego państwa.
